bij het het online historisch woordenboek van de Noord-Brabantse waternamen. Dit woordenboek kan worden benaderd via de zoekfunctie of via de alfabetische indeling links van de pagina’s. De alfabetische indeling is gerangschikt op unieke een- of tweestammige waternamen. Meestal zijn dit oude namen met een Germaanse of Keltische oorsprong, waarvan de betekenis in de huidige taal niet meer wordt begrepen. Voorbeelden zijn; Alm, Amer, Beek, Dieze, Demer, Gantel, Maas, Wouwer of Zijp.
Daarnaast een grotere groep van samengestelde waternamen, waarvan het eerste woorddeel een relatief jonge aanduiding is, gevormd ter onderscheid van andere wateren met de zelfde naam. Daarbij zijn vaak visuele criteria dominant (vorm, kleur, omvang, beweging, enz). Voorbeelden zijn Geelrijt en Snelle loop. Zelden vormen persoonsnamen hierin een rol. Veel van de jonge namen bevatten een geografische aanduiding zoals; Laarakkerse waterleiding of Hooidonkse Beek.
Dit eerste bestanddeel vormt een combinatie met een veel ouder tweede bestanddeel dat de naam van het water zelf aanduidt. Denk daarbij aan; Aa, Leij, Loop, Beek, Rijt, Vliet, Raam, Laak, enz. Regelmatig vormen deze waternamen regionaal hele ‘families’ van waternamen, zoals de ‘leijen’ bij Tilburg, de ‘ramen’ bij Grave en de ‘kreken’ bij Steenbergen. Dan spreken we over een soortnaam. De groep van samengestelde waternamen is beschreven onder het tweede bestanddeel en uiteraard ook te vinden via de zoekfunctie, linksboven in de pagina.
In het woordenboek zijn ook plaatsnamen opgenomen waarvan wordt verondersteld dat ze voorheen van waternamen zijn afgeleid. Bij de vorming van plaatsnamen werd vaak gebruik gemaakt van de naam van het aanliggende water, waarbij de waternaam zelf later verdween of van naam veranderde. Daarom behoren deze namen vaak tot de oudste groep. Denk hierbij aan Breda, Diessen, Dommelen, Dongen, Erp, Gennep, Gorp, Herpen, Ledeacker, Middelbeers, Rips, Velp, Sambeek, enz.
Dit woordenboek is nog volop in ontwikkeling. Uw reacties en aanvullingen zijn zeer welkom.
Hein Elemans (redacteur)
Zowaar, je leert nog weer ‘ns wat als je zo ’n beetje rondneust op deze site. Jammer dat ik er geen studie van maken kan, is ’t zeker waard. Succes en nog veel plezier met dit initiatief.
Op zoek naar meer informatie over de Groote Waterloop op deze site terecht gekomen.. Goed initiatief, zal deze site met aandacht blijven volgen!
Ik ben op zoek naar een kaart waar Boekel (N-Br.) op voor komt met name ben ik geïnteresseerd of en waar er op die kaart een (water)molen is ingetekend.
Weet u of er een kaart bestaat, waar kan ik die vinden, of kunt u mij verder helpen.
Met vriendelijke groet,
Jos Verbeek
beste Jos
De molen heeft mogelijk wel bestaan, maar zal in de 14e of 15e eeuw al zijn verdwenen. Er bestaan geen kaarten uit die periode.
De reden van het verdwijnen zal zijn dat de molen te klein was voor commerciële exploitatie. Er was steeds minder water beschikbaar omdat de Peel rondom werd ontgonnen en ontwaterd.
een windmolen was makkelijker te exploiteren.
Zie ook https://www.jantimmerscultuurhistorie.nl/nederzettingen/de-velmolen-en-de-vloet-in-uden-en-volkel/
groet hein
https://www.heemkundekringgemert.nl/geen-categorie/gh-2020-03-de-naam-gemert-in-taalkundig-perspectief/
Gemert is volgens mij een collectief van emer of amer. Deze soortnaam komt in Brabant meer voor.
Gaarne een reactie.
Emer staat niet vermeld bij de waternamen. Zie afleiding Gemert hierboven.
Dag Jacques,
Emer/Amer komt er zeker nog aan als artikel. Het is een complexe naam, waarvan ik al veel vermeldingen heb verzameld in het noordelijk deel van NBr. Van Breda tot Boxtel, Oisterwijk en Veghel toe. Wellicht ook Gemert ? Ik zal de informatie in je artikel zeker gebruiken. Extra waarnemingen verwerk ik graag.
Amer-namen komen ook voor in samengestelde waternamen voor zoals bij Gender en Demer, waarbij amer is vervallen tot een er-achtervoegsel.
Het komt voor in borg-amer (primitieve stapelplaats, aanlegplaats langs de Dommel in Halder/Sint-Michielsgestel en in de nabijheid of als naam van Kastelen (Boxtel, Heeze) waarbij het op de natte omgeving betrekking heeft. Er is ook veel gepubliceerd over het eem-moeras bij Amersfoort.
Het hele Midden-Nederlandse rivierengebied werd omstreeks 800 Amor-gebied genoemd. Het kende een eigen wetgeving ‘Ewa quae se ad amorem habet’ , ofwel de wet, die men aan de Amor heeft.
Uit de betekenis ‘overstroomd land’ is ook het woord beemd ontstaan, in de Meierij het meest algemene woord voor weilanden in het beekdal. Als werkwoord is beëemen bekend in Oost-Nederland voor ‘een weiland dat onder water wordt gezet’
Bedankt voor je reactie.
Bij de omschrijving van Heul wordt de plaatsnaam Baardwijk gebruikt, in de tekst wordt Baardwijk met een ’t’geschreven. Ik heb vele versies van de schrijfwijze van Baardwijk gezien maar deze nog niet.
Groet
René Klerx
Rene
je zult zeker gelijk hebben, ik pas het aan
bedankt
Hein