De naam Turk Aa (Turkaa, Turck Aa) werd gegeven aan twee oude watermolentrajecten van de Voorste- en Achterste molen, langs de rivier de Reusel bij Baarschot/Diessen. De naam komt voor bij zowel de Voorste- als de Achterste watermolen (nu verdwenen). Zo wordt begin 19e eeuw ook een zomer- en winterwatermolen op de Groote Beerze bij Casteren (Bladel) ‘de Turk’ of het ‘Baksmolentje’ genoemd (BHIC: 1801-1806). Elders in Nederland zijn voorbeelden bekend van (wind)molens met de naam Turck (Deurne, Zaandam en Schermerhorn. De naam ’turk’ heeft altijd betrekking op de molen zelf, meestal als (negatieve) bijnaam.
Mogelijk heeft de naam te maken met het feit dat de molens harde werkers waren, waarbij een associatie met een ’turk’ (inwoner van Turkije) werd gemaakt. Een (meer waarschijnlijke) verklaring is dat er een verband werd gelegd met het onder dwang (van een molenban) malen van graan of slaan van olie.
De Turk Aa, de molengang die vanaf de Voorste molen het water terug voert naar de rivier Reusel. (Bron: BHIC/waterschap De Dommel, omstreeks 1869).
De Voorste watermolen
De Voorste Molen in Diessen wordt al in 1350 genoemd. Het opstuwingsgebied (de Vloed) werd de Keizersbeemd genoemd. In 1851 werd hier een watervluchtmolen gebouwd, ‘De Keizer’ geheten. Hoogstwaarschijnlijk is de oorspronkelijke watermolen toen nog niet afgebroken. Een watervluchtmolen kon zowel door wind- als door waterkracht worden aangedreven. In 1885 stortte De Keizer in, ter plekke verrees een nieuwe molen die echter in 1921 eenzelfde triest lot onderging.
De Achterste watermolen
Over de Achterste watermolen is weinig bekend. De oudste vermelding is van 1421. De molen lag ten zuiden van Baarschot nabij het huidige Moleneind (tegen het landgoed De Utrecht aan).
Geraadpleegde bronnen
- BHIC: Archief van de Raad en Rentmeester Generaal der Domeinen, inventarisnummer 41. Register van uitgegane brieven 1801-1806.
- https://www.bhic.nl/ontdekken/verhalen/de-voorste-molen
- www.archieven.nl/nl/zoeken?mistart=75&mivast=0&mizig=187&miadt=0&milang=nl&misort=last_mod%7Cdesc&miview=gal&mizk_alle=dommel&mif1=235