Drecht (ook dracht) is als waternaam voornamelijk een kustwoord dat voorkomt van Vlaanderen, westelijk Noord-Brabant, Zuid-Holland, Noord-Holland, Utrecht, Friesland en de kop van Overijssel, met een concentratie op de Zuid-Hollandse eilanden. Als stamwoord is Drecht nu nog een riviertje in Zuid-Holland. Als plaatsnaam in Loosdrecht (Loesdrecht, 1298) en in Drachten.
De meeste plaatsnamen met drecht zijn waarschijnlijk niet afgeleid van een waternaam. Drecht is een afleiding van het werkwoord ‘dregen’ een oude bijvorm van ‘dragen’. Drecht gaat terug op een oorspronkelijk Germaans woord *dragti, een afleiding bij de woordstam van germ. *dragan, dat ‘dragen, tillen’, maar dat ook ‘rekken, slepen en stromen kan betekenen.
De drechtnamen in plaatsnamen zijn relatief jong (vanaf 12e eeuw) waarbij er een verband is met ‘overdracht’ of ‘overtoom’, een plaats waar vaartuigen worden overgedragen, over een dam van het ene water naar het andere worden getrokken omdat er sluizen ontbraken. In de meest primitieve vorm mogelijk ook letterlijk in de betekenis van trekken. Drecht in plaatsnamen als Dordrecht, Moordrecht, Zwijndrecht is streng te scheiden van trecht, tricht in Utrecht, Maastricht, dat uit Latijns trajectum ‘overzetplaats’ is overgenomen.
De betekenis ‘overzetten van schepen over land’ kon zich later ook makkelijk ontwikkelen ’tot het overzetten van mensen over water’ in de betekenis van veer. Beïnvloeding van het woord ’trecht’ in de betekenis van doorwaadbare plaats (zoals in Utrecht) kan hierbij ook niet worden uitgesloten. In Brabant zijn de plaatsnamen, Woensdrecht (Woonsdrecht, 1249) en Ossendrecht (Ossendrecht, 1214) waarschijnlijk geen waternamen maar direct afgeleid van ‘overzetten’ of ‘overdragen’.
Rivierbeschrijvingen
(1) Overdrage (Klundert)
Historische waarneming in Noord-Brabant is die Overdrage (1244) een water- en/of plaatsnaam bij het voormalige Niervaart (Klundert). In 1379 was die Overdraeghe een gors, dat bedijkt zou worden. Niet duidelijk of het hier oorspronkelijk een waternaam betreft.
(2) Eendracht
Grenswater tussen Tholen, Oud-Vossemeer en Noord-Brabant. De Eendracht is een voormalige zijarm van de verdwenen rivier Striene in de delta van de rivier Schelde. Tegenwoordig onderdeel van het Schelde-Rijnkanaal. Historisch ook als Heendrecht (1248) en Eendrecht (1296), thans Eendracht. ‘Heen’ in de betekenis van een soort riet (zeebies). Naar Van Loon (1965) is dit de enige drechtnaam in Noord-Brabant die met zekerheid een water aanduidt.
De Eendracht, grenswater tussen Bergen op Zoom en Tholen. Bron: Atlas Visscher-Germania Inferior (1670). Kaartblad: Landt van Waes ende Hulster Ambacht.
Geraadpleegde bronnen
- H.J. Moerman: Nederlandse plaatsnamen (1956)
- M. Schönfeld: Nederlandse waternamen: Amsterdam (1955)
- www.etymologiebank.nl/trefwoord/drecht1
- www.wildernis.eu
- C.W Boogaart: De geschiedenis van Oud-Vossemeer. www.oudvossemeer.com