Gantel

      Geen reacties op Gantel

Gantel is een weinig voorkomende naam voor kreekrestanten in het Land van Heusden en Altena, Zuid-Holland (Westland) en in Vlaanderen (Brugge – Blankenberge). Ook komt de naam voor in de diverse plaatsnamen met gent.

Het Middelnederlands woordenboek beschrijft gantel/gentel  als  een verbindingspunt, een plaats waar twee dijken (of waterlopen) bijeenkomen. De plaatsnaam Gent is mogelijk een Keltisch woord gen/gan in de betekenis van riviermonding of – samenvloeiing. Een vergelijking gaat wel op met de Belgische stad Gent (Ganda), waarvan historici de naam ook verklaren als samenvloeiing, van de rivieren Leie, Schelde en Lieve. Zo ook Gent, de oudste bewoningsplek van Vught,  waar twee belangrijke Brabantse rivieren (Dommel en de Essche Stroom) samenvloeien.

Beekman (2006) noemt de Nehalennia-tempels bij Domburg en Colijnsplaat
Op één van de gevonden stenen van Colijnsplaat staat de vermoedelijke naam van de nederzetting bij de tempel: Ganuenta te vertalen als Gent. Het woord ‘gent’ zou ook hier monding betekenen.

Schönfeld vergelijkt de etymologie van de waternaam gantel met de plaatsnaam Gendt (Overbetuwe), quae sita est inter fluvium Wal et Gannita (a. 814). De plaatsnaam is dan oorspronkelijk ook een waternaam geweest aan de splitsing van Neder-Rijn, en Nederrijn. Overigens wordt de verklaring voor het Overbetuwse Gendt door Gysseling betwist. Hij pleit voor een Germaanse etymologie vergelijkbaar met die van Gennep (Ghennepe) en Gender, duidend op de heldere kleur van het water. Hier lopen de Keltische en Germaanse betekenissen voor gan/gen door elkaar.

Ook de waternamen; Gein, Gene en Gunne (niet voorkomend in Brabant) zijn volgens Schönfeld etymologisch verwant met de Germaanse betekenis van gen.

Plaatsbeschrijvingen

(1) Gantel (Waspik – Dussen)

De gantel is de naam voor een stelsel kreekrestanten in het Land van Heusden en Altena. Deze gantels waren oorspronkelijk onderdeel van de Biesbosch, maar zijn na de bedijking van het Nieuwland van Altena zijn ze in 1646 er buiten komen te liggen; Zevenbansche Gantel,  Vierbansche Gantel, Uppelsche Gantel, Kornsche Gantel, Dussense Gantel, Ganswijkse Gantel, Doornse Gantel.

De gantels zijn eeuwenlang belangrijk geweest voor de afwatering van het Nieuwland van Altena. Het water van de gantels wordt sindsdien via een complex van sloten en weteringen afgevoerd naar de boezemgemalen Altena en Hagoort. De Dussense Gantel ontsprong vroeger in Waspik, maar met het aanleggen van de Bergsche Maas is het noordelijke gedeelte van Waspik, tegen de grens met Dussen, in tweeën gesplitst. Daardoor is dat stukje Waspik, met de nieuwe grenscorrectie, bij de gemeente Dussen gekomen. Als veldnaam; Agter de Gantel in Dussen, Over de Gantel in Dussen.

Gemeente Dussen. Bron: J. Kuyper. Gemeenteatlas van Nederland (1866).

(2) Gent, de Kleine en Grote Gent (Vught)

De Gent wordt gezien als de plaats met de oudste bewoning van Vught. Twee belangrijke rivieren (de Dommel en de Essche Stroom) komen nabij Vughtse Gent  bijeen. De samenvloeiing, die nu iets zuidelijker bij Halder ligt, heeft in de historie waarschijnlijk meer noordelijk bij Vught gelegen.  De locatie was geschikt voor handel en ook uit strategisch oogpunt interessant. De stad Den Bosch bestond in de huidige vorm nog niet.

Rond het jaar 1000 moet er al een bloeiende handel met scheepvaart zijn geweest, wat wij mogen afleiden uit enkele oorkonden uit de eerste helft van de 11e eeuw. Hierin worden schenkingen van goederen vastgelegd, waaronder de helft van de tol en munt in ‘Fughte’‘. De strategische functie is later overgenomen door nieuw gestichte nieuwe stad ”s-Hertogenbosch (12e eeuw).

Buiten Brabant nog drie andere voorbeelden.

(3) Gantel, Groote Gantel (Monster)

Riviertje in het Westland (Zuid-Holland) tussen Wateringen en Poeldijk, aquam que Gantel appellatur (1280). De Gantel was vroeger een brede kreek die onderdeel was van een wijdvertakt stelsel van getijdekreken die uitliepen in de monding van de Maas. De huidige Gantel eindigt in de Monsterse Vaart bij Den haag. Richting ”s-Gravenzande verandert de naam van het riviertje in Groote Gantel.

(4) Gantel (Sliedrecht)

Voormalige watergang (grote sloot) te Sliedrecht.

(5) Gentele (Uitkerke – Blankenberge, België)

De Gentele is een oeroude water- en dijknaam te Uitkerke (Blankenberge (B) met vergelijkbare etymologie. … waesscoutendom van den waesambochte van der groter wateringhe van Blankenberghe, tusschen den ghentele ende der zidelinghe (1407 -1432).

De Blankenbergse Dijk of Gentele was de eerste dijk in de Vlaamse polders en was van groot belang in de geschiedenis van Brugge. Ze verbond Brugge met Uitkerke bij Blankenberge. Die naam sloeg oorspronkelijk op een driehoekig stuk land waarop de kerk van Uitkerke werd gebouwd en waar de dijk eindigde.

Historische veldnamen met Gantel

Geen waarnemingen

Geraadpleegde bronnen

 

 

   

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *