Ook aangetroffen als; Seen, Sein, Sien, Kine, kin, Kein(e), Kene, Keene.
Naar Schönfeld is keen een kustwoord voor geul of kreek, dat vooral in slikken voorkomt over de gehele kuststrook van Zeeland tot Friesland. Mnl. kene, in de betekenis van; openbarsten, spleet, reet, opening, geul, kloof, smal water. Miedema vergelijkt keen met de Oudengelse waternaam chine (ravijn, spleet, barst, kloof).
Oude vermeldingen van een waternaam Keen zijn; Langenchin (a. 1181-1210, ligging onbekend ergens op Walcheren) en ad aliam aquam, que vocatur Kene (eind 12e eeuw-1207, omgeving Serooskerke en Oostkapelle op Walcheren). Buiten Brabant Keinselmeer bij Ransdorp Inter duo flumia Medemelacha et Chinnelosare (a. 985) en Kinlesun (a.855) overgeleverd in de huidige naam Kennemerland (Kinlesun = lozing of monding van de keen in voormalig Kennemergouw). In Friesland (Gaasterland) oorspronkelijk als natuurlijk water t Great Sein en It Lyts Sein nu een uitgestrekte laagte in het Friese landschap. Op Terschelling is de vorm Sien als duinbeek.
Talrijk zijn de keen-namen in de omgeving van het Hollands Diep; Wijvekene, Moye Keene, Aicxkeen, Staicxkeen. In Zuid-Beierland Borrekeen. Mogelijk ook als verdwenen waternaam in de plaatsnamen; Keent (Oss), Keent (Weert) en Keen (Etten-Leur).
Rivierbeschrijvingen
(1) Moye Keene
Detail van de Mauritskaart (1580). Kaart van het eiland van Willemstad, Fynert en Cluenaert, alsmede van Stantderbuyten uit 1580. De maker niet bekend. Bron: West-Brabants Archief.
De Mooie Kene (Moye Keene) was een voormalige getijdengeul die van de Dinkel naar het Hollands Diep bij Moerdijk stroomde. Moye is waarschijnlijk een verbastering voor ‘midden’.
In de vroege Middeleeuwen ontstond een nieuwe verbinding door het veengebied vanaf de Schelde naar de Maas. Deze werd Striene genoemd en stroomde bij Strienemonde (nu omgeving Oud-Beijerland in de Hoekse Waard) naar één van de Maas-armen. Nieuwe zeegaten en zeearmen maken later vanuit het westen verbinding met de almaar breder wordende Striene. Een genadeklap vormen de Sint-Elisabethvloeden van 1421 en 1424. De Groote of Zuid-Hollandse Waard verdwijnt en de Biesbosch vormt zich. In die periode ontstaat ook de Moye Keene.
West-Brabant is nu veranderd in een wadden- en gorzengebied met hier en daar een eiland of een plaats op een oude zandopduiking, zoals Zevenbergen en Steenbergen. De vloed bereikt soms zelfs de hogere zandgronden bij Roosendaal en Breda. Wie dan van Holland naar Antwerpen reist, scheept zich te Dordrecht in en zeilt via onder meer de Wyve Keene, Roo Vaart, Moye Keene en Barlake naar Oudenbosch. Vanaf daar vervolgt men de reis weer over land. Het oude West-Brabant uit de veentijd bestaat niet meer, het is verdronken. De Mooie Kene werd in 1768 met sluizen afgesloten en draagt nu de naam van Verlande Vaart.
Met dank aan Philip van Dueren den Hollander (2017).
Geraadpleegde bronnen:
- H.Miedema: Nederlands keen, Engels chine, Fries sein (1972)
- M. Schönfeld: Nederlandse waternamen (1955)
- G. van Berkel & K. Samplonius: Nederlandse plaatsnamen verklaard (2018)
- J.K. de Cock: Kinlosun (1980)
- Ph. van Dueren den Hollander: De Keensluis, een geschiedenis met toekomst (2017).