Zijp (Siep)  is in eerste instantie een kustwoord voorkomend van Groningen tot in Zeeland, maar volgens Kempeneers (1983) wordt het ook aangetroffen tot ver in Vlaams Brabant en Limburg tot aan de Maas toe. In Noord-Brabant zeldzaam. De eerste verspreiding heeft plaatsgevonden ruim vóór het jaar 1000 omdat er vanaf dan al sprake is van overgangen naar aangrenzend land. Segers (1986) dateert voor Neeroeteren oude zijpnamen als Kloosterzijp (1240-1274) en Geisterse zijp (± 1300). Tot ver in de 19^e eeuw werden in de Belgisch-Limburgse Kempen nieuwe zijpen gegraven voor afwatering en bevloeiing. Voorde laatste functie werd de naam tapzijpen gebruikt. Op de Veluwe werd de aanduidingen ziep, gebruikt naast bron en grup (Ugchelen, 1653).

Er zijn als hydroniem slechts drie Brabantse voorbeelden bekend; Zijpseloop (bij Boekel), Zeepe, resp. Zeepling in de bovenloop van de Rissebeek bij Roosendaal, Zeepvliet bij Lage Zwaluwe. Diverse andere voorbeelden als toponiem bij; Haps, Gemert en Hilvarenbeek . Zie verder bij de plaatsbeschrijvingen.

Zijp hoort tot een groep waternamen (zijp, zeep, ziep, siep) allen behorend bij het werkwoord sijpelen. De verschijningsvormen zijn talrijk; (ziep, zeip, zijp, zyppe, zeyb, zijpe, zype, zipe, sijpe, seype, sepke, sipen, zeep, zeepe, zepel, zepeltje. Etymologisch zijn de vormen ontstaan uit de Indo-Europese stam seip, in de betekenis van uitdruppelen, uitgieten. Het is een zeer oud hydroniem, ook verwant met werkwoorden als zeiken (zeik) en zijgen (zeeg), meer in de betekenis van druppelen, naar beneden zakken of weglopen.

Er zijn in Nederland vier soorten toepassingen bekend voor zijp; (1) naar zee afstromend water via de grote voormalig zeeboezems en oude riviermondingen door de duinen, (2) als gegraven ontwatering in voormalige veengebieden, (3) als greppel in irrigatiesystemen (in Drenthe) en (4) als aanduiding van uit de grond tredende wijst/kwel (Zijpenberg bij Arnhem en Zijp bij Boekel).

Zijpe komt in de kuststreek regelmatig voor als naam voor zeeboezems en zeedoorgangen al of niet met een (historische) riviermonding. Aangenomen wordt dat het water langzaam naar de zee afstroomde. Voorbeelden hiervan zijn;

• De Sijpe of Zijpe (a. 1391) is een voormalige veenrivier in het Oldambt (Gr) op de grens met Fivelingo (Fr). De rivier is gekanaliseerd als Siepkanaal of Siepsloot.
• Zijpe is een zeearm in de Zeeuwse delta. Het water scheidt Sint Philipsland van Schouwen-Duiveland.
• Zijpe of Sipe (a. 1263) was een voormalig stroomgat in Zijpe (N.H.), de naam is nu nog bewaard in de Zijpenpolder.
• Zijp, een oude Maasarm tussen Monster en ‘s-Gravenhage.
• Zeep(vliet) bij Lage Zwaluwe.

Verder wordt sijpe/zeepe nog genoemd als waternaam voor diverse korte veenstroompjes in Warmond (Z.H.), bij Schagen (N.H.), bij Sappemeer (Gr), bij Haamstede (Z) en bij Nieuw-Loosdrecht (N.H.).

Volgens Harm Tiesing (Edelman, 1963) werd in het Buiner- en Exloërland (DR) in de19e eeuw in het voorjaar irrigatie van hooilanden toegepast met beekwater ter vermeerdering van den hooioogst. Het stroomwater werd opgestuwd en via groenlandsloten naar geulen geleid, die men hier zepeltjes noemde.

Rivierbeschrijvingen

(1) Ziep (Hond Ziep)

(2) Ziep (Lage Ziep)

Twee voormalig moerassen tussen Beugen en Haps in het huidige stroomgebied van de Laarakkerse waterleiding (In het Land van Cuijk spreekt met de ij uit als ie).

Hond Ziep (Haps). Bron: Waterstaatskaart. Vierlingsbeek 2 (1887)

(3) Zijpseloop (Boekel)

De Zijpseloop is een bovenloop van de Molenloop in het stroomgebied van de Leijgraaf. Oorspronkelijk een bovenloop van de Burgtse Loop. Het is een (moderne) waternaam afgeleid van het buurtschap Zijp (Boekel) in combinatie met loop. De naam van het buurtschap wordt beschouwd als een oude waternaam die verband houdt met de ontwatering van veengronden in de Peel. Zijp ligt op de Peelrandbreuk waar sprake is van veel wijst.

Bron: Waterstaatskaart. Bergen op Zoom 4 (1873)

(4) Zeepe (Roosendaal)

De Zeepe ontvangt zijn water vanuit België dat via de Zeepe en de oostelijke tak van De Zoom wordt afgevoerd via de Bieskensloop en de Rissebeek, die vervolgens uitkomt in de Roosendaalse Vliet. Leenders (2013) noemt de Zeepe als turfvaart. In het oorspronkelijke heidegebied nabij Huijbergen werd tussen 1335 – 1758 turf gewonnen dat via de Zoom werd afgevoerd naar Bergen op Zoom. Begin 19e eeuw is de bovenloop van de Zoom en de Zeepe afgetakt waarna via de Rissebeek werd ontwaterd. Ook als toponiem, een stucke landts oeck gehieten de ziepe (1561).

(5) Zeepling (Roosendaal)

De Zeepling (De Bieskens) is een voormalig moerasgebied direct te noorden van de Zoom en de voorgenoemde Zeepe, afstromend naar de huidige Bieskensloop en Rissebeek, uitkomend in de Roosendaalse Vliet.

(6) Zeepvliet, ouder Zeep (Hooge en Lage Zwaluwe).

Kreekrestant en oude polderuitwatering. Bestaande afwatering die nu via het Gemaal Schuldenbeurs afwatert op de Amer. Zie ook het artikel Zeepvliet.

 Historische veldnamen met Zijp

(6) De Sijp

De Sijp is een voormalig landgoed op de grens van Gemert en Mortel dat werd ontgonnen door de Heidemaatschappij in opdracht van Abraham Ledeboer, die het gebied in 1894 kocht. Het bestaat nu uit bossen en landbouwgrond en is nu in bezit van stichting Brabants Landschap. Het oorspronkelijk moerassige gebied vormt de bovenloop van de Peelseloop in het stroomgebied van de rivier Aa. In ’t parochieregister van 1593 al wordt verwezen naar een stuk uit 1433 waarin de veldnaam Zijp-akker wordt gebruikt.

(7) De Siep

Ontgonnen kwelgebied aan de oostflank van de Rovertsche heide.  Straatnaam in de gemeente Hilvarenbeek. Brongebied van de Hilver. Het water voedde de slotgracht van het kasteel en vormde de belangrijkste wateraanvoer voor het dorp Hilvarenbeek. Zie het artikel onder de waternaam Hilver.

(8) Seep(t), Zeep, Seepakker, Zepenberg, Sepenberg, Zeepakker.

Gebied met sterk hellende  gronden in overgang van Hezelaar (Liempde) naar het beekdal van de Grote loop. Kenmerkend zijn de smalle lange percelen, waar in sterke mate grondwater uittreedt.

Geraadpleegde bronnen:

• Schönfeld (1955)
• G. A. Beelen: Liempdse contreien in naam door de eeuwen heen (2002).
• Van Loon, Water en waternamen in Brabants Zuidwesthoek (1965).
• Kempeneers, Leenders, Menne, Vannieuwehuyze, De Vlaamse waternamen (2016).
• Kempeneers (1983), Hydronymie van het Dijle- en Netebekken, in  Naamkunde Jaargang 15.
• De Bont (1969) Dialekt van het Kempenland, deel 3.
• Edelman (1963), De geschriften van Harm Tiesing, over den landbouw en het volksleven van oostelijk Drenthe.
• Adriaan Haartsen, Cultuurhistorische analyse van de Peelse Loop (2013)
• Cor Swanenberg, het Brabants ketierke (1995)
• Jan Segers, Waternamen in de Oetervallei, met name te Neeroeteren (1986)
• K.A.H.W. Leenders, Turfvaarten een geactualiseerde verkenning (2013)
• http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/zeiken
• http://www.heemkundekringgemert.nl/gemerts-heem/398-gn-2012-04-de-ripse-pael